JOHN CAGE

SONATAS AND INTERLUDES
FOR PREPARED PIANO

door

René Eckhardt

JOHN CAGE I (1912-1992)
Acrylic on canvas, 70 x 70 cm, 1999
Saar Roelofs

SONATAS AND INTERLUDES (1946-1948), een compositie voor geprepareerde piano die uit twintig delen bestaat is een hoogtepunt uit het oeuvre van Cage (1912-1992). De componist liet zich hierbij inspireren door oosterse filosofieën en Hindoe esthetiek. Het boek The Dance of Shiva van de Indiase kunsthistoricus Ananda Coomaraswamy vormt de inspiratiebron voor de compositie. Dit boek beschrijft de theorie van de zogeheten ‘permanente emoties’, vier ‘zwarte’ (woede, verdriet, angst en haat) en vier ‘witte’ (heldhaftigheid, erotiek, humor en verwondering) die elkaar opheffen in kalmte. Met Sonatas and Interludes heeft Cage deze theorie verklankt. Het werk wordt gekenmerkt door een uiterst gevarieerd klankpalet en is tegelijk vitaal en intiem. Naar het einde toe wordt het stuk steeds meditatiever. De uitvoering van dit bijzondere werk van ruim een uur is een zeer speciale ervaring voor zowel de vertolker als de luisteraar.

De structuur van het werk is symmetrisch. De compositie spiegelt als het ware tussen de tweede en derde Interlude. Voordat Cage aan het werk ging, maakte hij een schema zodat hij precies wist hoelang ieder deel zou duren en uit hoeveel maten het zou bestaan. Zelf zegt Cage over zijn werkwijze: “Spelend en improviserend met de geprepareerde pianoklanken vond ik melodieën en klankcombinaties die in het schema pasten.” De meeste Sonatas (nrs. 1t/m8 en12 t/m 16) hebben een AABB-vorm, afgeleid van de sonatevorm ten tijde van Scarlatti.

Cage onderhield een intensief contact met vele vooraanstaande beeldend kunstenaars. De meditatieve delen 18 en 19 (de 14^e en 15^e Sonata) zijn geïnspireerd op het fragiele kunstwerk Gemini van Richard Lippold uit 1947.

René Eckhardt speelde eerder Cage’ complete Music of Changes en Music for Marcel Duchamp voor geprepareerde piano. Hij nam Music for Marcel Duchamp, op voor zijn CD Tribute 2000 (NM Extra).  
De Volkskrant schreef over Eckhardts uitvoering van dit stuk:     

“Losgezongen van tastende vingertoppen en voetzolen op pedalen bloeit een raadselachtige, simpel gehouden, maar hoogst indringende poëzie op waarvan je met grote moeite afscheid neemt. Bij René Eckhardt zijn melancholie, eenvoud en schemerachtige solitude in meer dan uitstekende handen.” (Ronald de Beer, 11 januari 2001)  

René Eckhardt prepareert de piano

De geprepareerde piano

Voor Sonatas and Interludes worden 45 snaren van de vleugel geprepareerd met rubber, schroeven en bouten; sommigen snaren twee- of drievoudig. De zo verkregen klank lijkt nu eens op een tamboerijn of cimbaal, dan weer op een compleet gamelanorkest. Het prepareren vergt een speciale studie. Cage geeft in zijn partituur gedetailleerd aan waar het materiaal geplaatst moet worden en wat voor klank hij wil, maar hij tekent er ook bij aan dat in de praktijk zal blijken dat elke vleugel weer anders is. Om die reden doet hij een beroep op de creatieve inbreng van de uitvoerder zelf.  

Voor meer info over John Cage 
en de geprepareerde piano: zie 

TIEN COMPONISTENPORTRETTEN  
IN WOORD EN BEELD 
Saar Roelofs

CV René Eckhardt

©

E MAIL